بنده

این مطلب ادامه‌ی مطلبی است که پیش از آن در اینستاگرام گذاشتم.

کتاب خوب چی پیشنهاد می‌کنی؟ همینطور که این سؤال را از شما می‌پرسند پیش می‌آید که یک نفر از من هم بپرسد. به خصوص درباره‌ی مسائل نظام سلامت دانشجویان پزشکی، دندانپزشکی و هم‌سنخ‌ها چنین سؤالی می‌پرسند. سؤال به نظرم خیلی گنگ است و ترجیح دادم یک بار جوابم را بنویسم. پاسخ سؤالی من این است که اصلاً چرا می‌خواهی کتاب بخوانی؟ راستش خودمانیم، من اصلا آدم دوستدار کتابی نیستم! از بچگی هم کتابخوان نبودم! هنوزم علاقه‌ای به کتاب ندارم! و هنوز هم نمی‌فهمم چرا کتاب خواندن به ذات خودش باید مدام توصیه شود؟

A post shared by حسین بوذرجمهری (@bandegram) on Mar 20, 2018 at 7:10am PDT

به نظرم مسئله‌ی کتاب همان مسئله‌ی قدیمیِ وسیله و هدف است. کتاب تنها یک وسیله است. هدفت چیست؟ ابزار را باید بر اساس هدفت انتخاب کنی. هرکسی کامپیوتر، ماشین، آچار و جعبه ابزار دارد و حتی از آن استفاده می‌کند، به این معنا نیست که دارد استفاده‌ی درست و خوبی از آن می‌کند. پاسخ من به سؤالِ کسی که از من پیشنهادِ کتاب می‌کند این است: پرسش تو چیست؟ برای پیدا کردنِ جواب چه پرسشی می‌خواهی کتاب بخوانی؟ آن وقت مشخص می‌شود چه کتابی برای تو مناسب است.

و اصلاً مشکل دقیقا همین است که ما، عمدتاً پرسشی نداریم! اصلاً سؤال و مسئله‌ای نداریم که به دنبال پاسخ و راه‌حل آن باشیم. مشکل اساساً از نظام آموزشی است. ما خودمان وقتی مدرسه بودیم مدام می‌پرسیدیم که چرا باید این کتاب یا درس را بخوانیم؟ و هیچوقت پاسخش را نگرفتیم. حالا طوری شده که اگر بدون داشتنِ پرسش کتاب بخوانیم برایمان عادی است! نظام آموزشی ما را برده تربیت کرده است. چرا ما کارآفرین نداریم یا کم داریم؟ چون مدرسه یک نظام برده پرور است نه نظام ارباب پرور (ارباب به معنای هم‌خانواده‌ی رب: پرورش‌دهنده، پروردگار). نظام آموزشی آدم منفعل تحویل جامعه می‌دهند نه یک آدم فعال. این آدم منفعل در مدرسه و حتی دانشگاه فقط یاد گرفته است که مدام توی سرش بزنند و به او فرمان بدهند و او فرامین را اجرا نماید. وقتی از دانشگاه بیرون می‌آید حالا با خودش می‌گوید so what؟ این آدم عمدتاً مسئله و مشکلی نداشته که دنبال پاسخ و راه‌حلش باشد. حالا هم در بهترین حالت می‌خواهد برود در یک جایی مثل دولت یا یک شرکت خصوصی دستور بشنود و پاسخ دهد. اگر شهید مطهری می‌گفت معلمی خوب است که اندیشیدن را بیاموزد نه اندیشه را، حال باید بگوییم معلمی خوب است که دغدغه و درد و به قول فلاسفه سؤالِ درست پرسیدن را آموزش دهد (درباره‌ی یک نظام آموزشیِ خوب اگر سؤال دارید می‌توانید مستند «The Finland Phenomenon» را ببینید. فنلاند به سمت یک نظام آموزشی خلاق حرکت کرده است و فعلا بهترین نظام آموزشی جهان را دارد.)

از نظام آموزشی که بگذریم، درباره‌ی کتاب هم مسئله همین است. کسی باید کتاب بخواند که به دنبال پاسخ یک پرسش باشد. دست کم دغدغه‌مند باشد. دغدغه‌ش هم جدی باشد. و الا برای کسی که دغدغه‌مند نیست بهترین پیشنهاد من یک کتاب رمان و داستان است که متأسفانه در زمینه‌ی رمان هم من چیزی بلد نیستم. داستان و رمان نقش سرگرمی دارند. حالا این سرگرمی از جنس کتاب باشد یا فیلم واقعا چه فرقی می‌کند؟ حداقل من که فرقش را نمی‌فهمم. حتی فیلم را هم معمولاً صرفاً بر اساس سرگرمی بودنش توصیه نمی‌کنم بلکه فیلمی که یک مطلب مفیدی بشود ازش دریافت توصیه می‌کنم.

بهرحال درباره‌ی کتاب هم توصیه من همین است. اول ببینید واقعا دغدغه‌تان چیست؟ سؤالات شما چیست؟ شاید با سرچ به جواب سؤالات رسیدید! و نکته‌ی دیگر هم همین است. اینکه تنها راه پاسخ دادن به یک سؤال، کتاب نیست. چه بسا با یک مستند، فیلم، وبسایت، همایش یا یک سری جلسات یا یک گفتگوی ساده به شما کمک کند. شاید با سرچ به کتابی که نیاز دارید دست یافتید! مثلا درباره‌ی همین اقتصاد سیاسی من این کتابها را از کجا یافتم؟ (ر.ک. به پی‌نوشت) اول سرچ کردم به یک سلسله جلسه با عنوان اقتصاد سیاسی دست یافتم که فایل صوتی‌ش در سایت یکی از گروه‌های دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران بود. 4 تا از فایلها را گوش دادم، مدرس آن جلسات چندتا کتاب توصیه کرد. وقتی دیدم مدرس خودش سواد این حوزه را دارد توصیه‌ش برایم مهم بود و از کتابها توانستم استفاده کنم. یا همین فتوشاپ را چطور یاد گرفتم؟ با سرچ و در عمل! مخلص کلام این است که کتاب کم جو، درد و دغدغه و مسئله آور به دست تا بجوشد کتاب از بالا و پست!