بنده

ایام نوروز فرصتی شد تا در حد چند دقیقه‌ای با دکتر یاحقی هم‌کلام شوم. از مدتی که درسم باقی مانده پرسید تا به خود رشته‌ام رسید و من فرصت را غنیمت شمردم و خواستم نظرش را درباره واژگان بهداشت و سلامت بدانم. گفتم که بهداشت الان معادل پیشگیری (prevention) شده است در صورتی که ابتدا این واژه روبروی Health گذاشته شده بود (برای مثال همچنان در نام «سازمان جهانی بهداشت» بهداشت روبروی Health قرار دارد) و ادامه دادم که «این واژه حیف شده است. واژه فارسی بود و زیبا. مثلا نام وزارتخانه پیش از انقلاب وزارت بهداری بوده است که مختصر و جامع بود.» خواستم ببینم نظرش چیست که او هم تأیید کرد و گفت «این واژه‌ها را فرهنگستان به خوبی جعل کرد. اصلاً در «بهداری» حرکت وجود دارد و فعلی رخ میدهد. یک اسم پویاست که نشان از انجام دادن یک کار دارد.» خود عربستان اسم وزارتخانه‌ش، وزارة الصحة است آن وقت ما یک قطار اسم وزارتخانه کرده‌ایم سر آخر هم هنوز جامع نیست و تعریف WHO از Health را نمی‌پوشاند:

a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity

در این تعریف مختصر و مفید، Health معادل well-being قرار گرفته است که شامل حوزه‌های جسمی، روحی و روانی و اجتماعی است. مفاهیم بهداشت (به معنای فعلی آن که معادل پیشگیری شده است) و درمان، هیچ‌کدام حوزه‌های اجتماعی را پوشش نمی‌دهند و حتی در حوزه روحی و روانی نیز به نظر می‌رسد کاربرد محدودی داشته باشند حال آنکه به نظر می‌رسد بهداری، بهداشت و بهبود معادل بسیار خوبی برای well-being و Health باشند. اکنون که واژه بهداشت و بهداری را خراب کرده‌ایم رفته‌ایم سراغ «سلامت». راستی چرا «صحت» را انتخاب نکرده‌ایم؟ «سلامت» از کجا آمد؟