دعوای چپ و راست اقتصادسیاسی همانقدر که حول محور دو مفهوم اصالت فرد یا اصالت جمع است، دعوای دو مفهوم اصالت آزادی یا اصالت عدالت نیز هست. در واقع فردگرایان بر آزادی پافشاری میکنند و جمعگرایان بر عدالت تکیه. البته هیچکدام از این دو مکتب در گرایشهای میانهروی خود، عدالت یا آزادی را نفی نمیکند اما اگر قرار باشد بین این دو یکی را انتخاب کند، یکی اولویت را بر آزادی و دیگری بر عدالت قرار میدهد.
برای مثال اگر آموزش عادلانه مستلزم محدودیت آزادی مدارس خصوصی گردد، فردگرایان آنرا تا حد امکان بر نمیتابند و آزادی را حداکثری میخواهند. به زعم آنها آزادی یک فرد تنها در جایی که آزادی دیگری را محدود کند مذموم است و در این مثال آزادی مدارس خصوصی آزادی دیگری را محدود نمیکند! بلکه عدالت و برابری فرصت را بخصوص در بلندمدت به خطر میاندازد.
در این میان فرد بخصوص تصمیمگیر یا تصمیمساز بهرحال باید میان این دو یکی را برگزیند. برگزیدن هرکدام از این دو مبتنی بر تعریف ما از هرکدام و مبانی فلسفی و ایدئولوژیک است. اما با یک تعریف ساده و جامع و مقبول از عدالت میشود ارجحیت آنرا نشان داد. عدالت اگر «قرار دادن هر چیز در جای خود» باشد، مفهومی است که هیچگاه با هیچ منطقی نمیتوان از آن تخطی کرد! جایگیری این مفهوم در اصول دین شیعه نیز به همین نسبت است. اما آزادی چطور؟ آزادی قابل تحدید است. مثلا آزادی فرد مجرم برای اجرای عدالت محدود میشود. آزادی، عادلانه میتواند محدود گردد اما عدالت هیچگاه امکان محدودیت عاقلانه ندارد زیرا محدودیت عدالت، یعنی خارج شدن چیزی از جای اصلی خود و این کار هیچگاه معقول نیست. البته تحدید ناعادلانهی آزادی نیز معقول نیست. از شروط عقلانیت فعل، عادلانه بودن آن است. البته در عمل، تعیین مصداق عدالت و عادلانه بودن، کاری بس دشوار است.
View this post on Instagram
- ۱
- يكشنبه, ۱۴ ارديبهشت ۱۳۹۹، ۰۲:۳۲ ب.ظ
وقتی عنوان رو دیدم داشتم خودم رو آماده میکردم برای یه مخالف سفت و سخت ولی متن منو قانع کرد. تعریفی که شما از عدالت داشتین دقیق تر از تعریف من بود. پست خوبی بود
سلام جناب. نظر بسیار انگیزهبخشی بود. ممنون از لطف شما. خوشحالم که متن قانعکنندهای بود.