چندی پیش یکی از اساتید خاطره آموزنده‌ای تعریف کرد. گفت زمان استخدام، هم گزینه یزد را داشته و هم کرمان. از آنجایی که پزشکان یزد معروف‌تر بودند، یزد را انتخاب کرده. شهرت یزد بگونه‌ای است که از جنوب کشور و حتی از شیراز و عراق نیز بیمار می‌پذیرد. با این حال با گذشت سال‌ها، کرمان توانسته از حیث نظام بهداشتی و مدیریتی شهره گردد و از یزد پیشی بگیرد. تفسیر وی این بود که در یزد به دلیل وجود پزشکان بیشتر و قدرتمندتر، کمتر جایی برای گروه‌های بهداشتی باقی مانده و در اکثر مناصب مدیریتی سالهاست که پزشکان مسلط بوده‌اند که به درمان‌محوری بیشترِ یزد انجامیده، در حالی که در کرمان، به دلیل موازنه‌ی قدرتِ بهتر، گروه‌های بهداشتی توانسته‌اند بیشتر به مناصب راه یابند و در سیاست‌گذاری‌ها دخیل باشند. بقول WHO، قدرت در تعداد است.
مدتی است بحث کمبود پزشک دوباره اوج گرفته. بنده هم مبتنی بر آمارها فکر میکنم پزشک در ایران کافی نیست (آمارها بسیار متناقض است. گمانم حدود ۱ پزشک در هزار نفر باشد (stats.irimc.org)). امّا سایر واقعیت‌ها را هم باید دید. تصور این است که با افزایش عرضه نیروی کار، قیمت آن کاهش یابد. این اتفاق ممکن است؛ امّا در بازار درمان، مطالعات مهمی نشان داده‌اند که افزایش عرضه، به دلیل سازوکار تقاضای القایی، منجر به افزایش تقاضا می‌شود و در نهایت هزینه‌ها و درمان‌محوری بیشتر می‌گردد. پرسش پیش می‌آید که پس چطور کشورهای پیشرفته، همچون اروپا، یا حتی کشوری مثل کوبا (با حدود 8.5 پزشک در هزار نفر که یکی از بیشترین سرانه‌هاست)، هم پزشک بیشتری دارند و هم درمان‌محور نیستند؟ پاسخ در ساختارها، سیاستها و مدیریت درست آنهاست. اگر نظام ارجاع وجود داشته باشد، پزشکِ بیشتر، هم نیاز است و هم مفید. امّا بدون آن؟ احتمالاً با سازوکار دستِ نامرئی بازار، به دلیل همان تقاضای القایی و شکست بازار سلامت، قرار نیست خودبخود هزینه‌ها کنترل شود بلکه برعکس، همانطور که تجربه امریکا نشان می‌دهد قدرت نیروهای درمانی و هزینه‌ها افزایش می‌یابد. بعلاوه، نوع نظام آموزشی نیز مهم است. آنها پزشکان را اجتماعی و بهداشت‌محور تربیت می‌کنند و کنترل و مدیریت سختی بر نظام سلامت خود دارند. در حالی که در ایران پزشکان درمان‌محور تربیت می‌شوند و همین تعداد کمِ پزشکان موجود هم در سیستم درست مدیریت و کنترل نمی‌شوند و مثلاً به سمت کارهای زیبایی می‌روند.
مجالی برای بحث مفصل نیست امّا خلاصه، بگانم تا وقتی ساختار و حکمرانی نظام سلامت اصلاح نشود، فشار برای افزایش پزشک می‌تواند از قضا صفرا فزاید. افزایش تعداد پزشکان باید هدفمند و همراه با اصلاح نظام آموزشی، استقرار پزشک خانواده و اصلاح حکمرانی نظام سلامت، خاصه مدیریت تعارض منافع باشد.
View this post on Instagram
- ۰
- چهارشنبه, ۳ آذر ۱۴۰۰، ۱۲:۳۲ ب.ظ
