بنده

آیا امام حسین از واقعه‌ی عاشورا لذت برده است؟! سؤال عجیبی است! شاید در پرده اول فی‌الفور پاسخ دهیم که خیر. اما با کمی تأمل و برای مثال با شنیدن عبارت «چیزی جز زیبایی ندیدم» تردید کنیم! اگر اینطور باشد، و امام از کاری که کرده، لذت برده باشد، می‌توان نتیجه گرفت امام برای لذت خودش چنین کاری کرده است؟!

سالها پیش پرسش نسبتاً مرتبطی ذهنم را مشغول کرد که آیا ائمه می‌توانند اختلاف داشته باشند؟! از نظر فکری احتمالا آنها تقریبا بدون تفاوت باید باشند امّا از بعد احساسی چطور؟ آیا می‌توانند سلایق مختلفی داشته باشند؟ با گفتگوهایی که با اهالی علم آن زمان داشتم یک جواب قابل تأمل گرفتم. اینکه [چه داشته باشند یا نه] سلیقه‌ی آنها، محرک افعال‌شان نیست بلکه، رضای خدا دلیل افعالشان است.

این پاسخ بی‌ارتباط با پرسش نخست نیست. آیا امام حسین از عاشورا لذت می‌برد؟! او عاشقی است محو در معشوق. او معشوق را «برای خود» نمی‌خواهد. او اصلاً خودش را نمی‌فهمد که حالا بخواهد «لذت خودش» را بفهمد. او فناست، فنای فی‌الله است. فنای فی‌المعشوق. در این میان پرسش از لذت بردن او و اینکه آیا لذت بردنش، محرک افعالش هست اساساً پرسش اشتباهی است زیرا اصلاً اویی وجود ندارد که لذتی برای «او» موضوعیت داشته باشد. او همه‌چیز را برای معشوق می‌خواهد و این را نیز چون هرچیز دیگر، برای خود نمی‌خواهد. تا خدا دو قدم فاصله بیشتر نیست؛ یک قدم بر خویشتن نه، وان دگر در کوی دوست. چه زیبا مولانا می‌گوید که عاشقی جز از کام دل جدا بودن نیست:

چیست با عاشق آشنـــا بودن // به جز از کام دل جدا بودن

رو مسلمان سپر ســلامت باش // جهد می‌کن به پارسا بودن

کین شهیدان ز مرگ نشکیبند // عاشقانند بر فنــــا بودن

از بلا و قضـــا گـــریزی تو // ترس ایشان ز بی‌بلا بـودن

شیشه می گیر و روز عـاشورا // تو نتــانی به کربلا بـودن

مرتبط: یادداشت پیشین بنده را درباره سلیقه امام از اینجا بخوانید.